Μα ποιός είναι αυτός ο έφηβος;

Κάθε φορά που ακούει κάποιος τη λέξη «εφηβεία», βλέπουμε να αλλάζει η έκφραση του προσώπου του και τις περισσότερες φορές να είναι δυσοίωνη και προβληματισμένη.  Είναι γεγονός ότι πρόκειται για μια ηλικιακή περίοδο όπου συντελούνται σημαντικές και σοβαρές αλλαγές τόσο σε σωματικό όσο και  σε κοινωνικοσυναισθηματικό επίπεδο.  Είναι μια φυσιολογική αναπτυξιακή κρίση στην οποία καλούνται να ανταποκριθούν σθεναρά τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί που περιβάλλουν τον έφηβο.  Για να ανταποκριθούν όμως, χρειάζονται να γνωρίζουν με ποιόν έχουν να κάνουν, με άλλα λόγια ποια είναι κάποια βασικά χαρακτηριστικά του εφήβου.

Ο έφηβος είναι αντιδραστικός, θυμωμένος

Η εφηβεία είναι εξ’ορισμού η ηλικία κατά την οποία ο νέος ψάχνει να βρει τη δική του ταυτότητα, να αυτοπροσδιοριστεί, να βρει τα όρια του, να ανεξαρτητοποιηθεί και να διαμορφώσει τους δικούς του ηθικούς κανόνες.  Επομένως, θα προκαλέσει, θα αυθαδιάσει, θα εναντιωθεί, θα θυμώσει. Θα δοκιμάσει διαφορετικά στυλ ντυσίματος, θα οικειοποιηθεί «διαφορετικές» και κάποιες φορές ακραίες ταυτότητες. Είναι αναγκαίο να περάσει από αυτά τα στάδια ώστε να βρει που ανήκει, το τι του αρέσει/δεν του αρέσει, να νοιώσει ότι υπάρχει αυθύπαρκτος χωρίς να έχει ανάγκη τους γονείς του ή τους μέντορές του.  Η εξάρτηση που νοιώθει φαντάζει απειλητική και θέλει να τα καταφέρει μόνος του.  Με αυτόν τον τρόπο εξηγείται αυτή η συμπεριφορά που στην πραγματικότητα, χρειάζεται να ανησυχούμε όταν δεν τη βλέπουμε.  Και ας μην ξεχνάμε ότι οι αλλαγές και η εξέλιξη στις κοινωνίες έρχονται από εφήβους και νέα άτομα που επαναστατούν και αμφισβητούν το κατεστημένο.

Ο έφηβος είναι ασταθής, αδιάφορος

Η αστάθεια συνήθως παρατηρείται στο σώμα (κινητική αστάθεια), στα συναισθήματα (κυκλοθυμία, αμφιθυμία), στο πνεύμα (δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής, ονειροπόληση).  Χαρακτηριστικά που μπορούν να αγανακτήσουν πολύ γρήγορα και εύκολα όποιον άνθρωπο καλείται να συνεργαστεί μαζί τους.  Αν σκεφτεί κανείς ότι οι βιολογικές, πνευματικές και ψυχοκοινωνικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στα επτά- οκτώ χρόνια που διαρκεί η εφηβεία, θα χρειάζονταν εκατό χρόνια για να ολοκληρωθούν σε φυσιολογικούς ρυθμούς, αντιλαμβάνεται ότι ο έφηβος δεν έχει ιδιαίτερα περιθώρια επιλογής να πράξει διαφορετικά.  Στο σώμα του, στο κεφάλι του και στο συναίσθημά του επικρατεί μια θύελλα η οποία εξωτερικεύεται ασφαλώς άγαρμπα.

Ο έφηβος είναι ανασφαλής

Αν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό που βάλλεται περισσότερο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι η αυτό-εκτίμηση. Συναντάμε εφήβους που έχουν δυνατά μυαλά, ωραίο και δομημένο σκεπτικό, είναι όμορφοι, χαίρεσαι να τους βλέπεις και να τους ακούς – και πιστεύουν ότι είναι τοξικά απόβλητα! Η χαμηλή αυτοεκτίμηση τους κάνει αγχώδεις, επιρρεπείς σε εθισμούς και βέβαια χαμηλώνει τις επιδόσεις τους.

Ο έφηβος είναι ασυμβίβαστος, είναι παρορμητικός

Οι έφηβοι ζούν μέσα στο δράμα που προκαλεί η αδιαλλαξία τους σε κάθε τομέα (παρέες, ενδυμασία, εξόδους): «ή όλα ή τίποτα».  Αν δεν καταφέρουν αυτό που επιθυμούν, συνήθως προτιμούν να εγκαταλείψουν ολοκληρωτικά την προσπάθεια.  Η ταλάντευση στο «όλα ή τίποτα» καθρεπτίζει τα δύο ηλικιακά άκρα στα οποία κυμαίνονται και τους μπερδεύουν.  Όλα: ενηλικίωση, τίποτα: παιδική ηλικία.  Το ενδιάμεσο είναι εξαιρετικά αγχογόνο και ασαφές, οπότε επιλέγουν τα άκρα.

Ο έφηβος είναι ντροπαλός

Στο επίπεδο των σχέσεων, τις περισσότερες φορές, ο έφηβος δεν θα τολμά να μιλήσει σε αγνώστους, μπροστά σε μια ομάδα ανθρώπων ή να πάρει μέρος σε μια πολιτιστική/αθλητική δραστηριότητα.  Θα ντρέπεται να ξεχωρίσει, να δοκιμάσει τις δυνάμεις του.  Για ένα άτομο που ψάχνει να βρεί τον εαυτό του μέσα σε συνομηλίκους του και αντιτίθεται στον κόσμο των μεγάλων, το να εκτεθεί, φαντάζει αρκετά τρομακτικό.

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω χαρακτηριστικά, κάθε επικείμενη σύγκρουση μεταξύ γονιού και εφήβου δεν μετατρέπεται τόσο άμεσα σε παιχνίδι εξουσίας.  Όσο περισσότερο κατανοούν οι γονείς αυτή τη μεταβατική φάση του εφήβου και αυτό που συμβαίνει κάτω από την εικόνα και την επιφάνεια, τόσο θα μπορούν να τον μαλακώνουν, να συζητούν μαζί του και να τον οδηγούν με τη δική του συγκατάθεση στην ενηλικίωση