Η ζωή μέσα στη μήτρα: Η προγεννητική σχέση μητέρας-εμβρύου

Η ζωή μέσα στη μήτρα: Η προγεννητική σχέση μητέρας-εμβρύου

Περίληψη

Το άρθρο αυτό έχει σκοπό α) να παρουσιάσει τα σύγχρονα δεδομένα της επιστημονικής έρευνας σχετικά με την ενδομήτρια ζωή, β) να παρουσιάσει τα ευρήματα της σωματικής ψυχοθεραπείας σχετικά με την ενδομήτρια ζωή, γ) να συνάγει τα συμπεράσματα από τους δύο χώρους πληροφόρησης, και τέλος δ) να παρουσιάσει τη μεταμορφωτική δουλειά που είναι εφικτή με τη μέθοδο της Βιοσύνθεσης για τις τραυματικές προ και περί γεννητικές εμπειρίες.

Abstract

The purpose of this article is to a) present the contemporary facts of scientific research regarding intra-uterine life, b) to expose the findings of body psychotherapy concerning intra-uterine life, c) to gather the conclusions resulting from the above two resources, and finally, d) to introduce the transformative therapeutic method adopted by Biosynthesis for pre and perinatal traumatic experiences.

Α.  Σύγχρονες Έρευνες

Η δυτική κουλτούρα του 21^ου αιώνα, μέχρι αρκετά πρόσφατα, πίστευε ότι γίνεται κανείς γονιός αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού και ότι τα έμβρυα δεν έχουν σημαντικές εμπειρίες μέσα στη μήτρα.  Αυτή η άποψη υποστηριζόταν και υποστηρίζεται από επιστήμονες του ιατρικού κόσμου οι οποίοι ορίζουν το έμβρυο ως μια κυρίως  εγκεφαλική οντότητα που είναι ανεπαρκής ακόμα να καταγράψει μνήμες, να νοιώσει συναισθήματα, να μάθει, και να βιώσει ψυχικά τραύματα.  Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες (Chamberlain) έχουν δείξει ότι οι αισθήσεις του εμβρύου αναπτύσσονται αρκετά νωρίς, με αποτέλεσμα η μήτρα να αποτελεί το πρώτο του σχολείο και η ζωή του μέσα σε αυτή να είναι ενεργή και γεμάτη με ανταλλαγές πληροφοριών σχετικά με το πώς είναι φτιαγμένος ο κόσμος «εκεί έξω».  Σε αυτό το απόσπασμα, θα διαπιστώσουμε πως το έμβρυο επηρεάζεται από τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις των γονιών του. Στη συνέχεια, θα δούμε πότε αρχίζει να κινείται μέσα στη μήτρα, πότε αναπτύσσονται οι αισθήσεις του και ποιες είναι οι ικανότητές του μάθησης και μνήμης.

Αρχικά, πολλοί γνωρίζουν ή φαντάζονται, λιγότερο ή περισσότερο, την επίδραση των χημικών υγρών της μητέρας στην ανάπτυξη του εμβρύου κατά τη διάρκεια της κύησης.  Λίγοι είναι όμως αυτοί που συνειδητοποιούν ότι η μητέρα διοχετεύει στο έμβρυο πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στο εξωτερικό περιβάλλον.  Η κατάσταση αυτή εξαρτάται από το πώς η μητέρα αντιλαμβάνεται και διαχειρίζεται τη ζωή της.  Αισθήματά της, όπως φόβος, θυμός, αγάπη, ελπίδα, μπορούν χημικά να αλλάξουν τη γενετική έκφραση του εμβρύου.  Οι αντιλήψεις που έχουμε για το περιβάλλον και τα αισθήματα που απορρέουν από αυτές προκαλούν σωματικές αντιδράσεις με το να ελευθερώνουν μόρια «σινιάλα» στο αίμα. Αυτά τα μόρια συνδέονται με αισθήματα και ενεργοποιούν συγκεκριμένους πρωτεϊνούχους δέκτες που βρίσκονται στην επιφάνεια κυττάρων των οργάνων και των ιστών.  Οι παραπάνω δέκτες χρησιμεύουν ως μοριακοί διακόπτες που ρυθμίζουν τη μεταβολική συμπεριφορά του οργανισμού και τον βοηθούν να προσαρμόζεται στο περιβάλλον. Οι σωματικές αντιδράσεις στο περιβάλλον περιλαμβάνουν ρυθμίσεις του νευρικού συστήματος, των ενδοκρινολογικών οργάνων και του καρδιολογικού, αναπνευστικού, πεπτικού συστήματος (Lipton, 1996).

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, λοιπόν, η αντίληψη του γονιού για τον κόσμο μεταδίδεται «χημικά» στο έμβρυο μέσω του πλακούντα.  Παρά το γεγονός ότι το αναπτυσσόμενο παιδί δεν καταλαβαίνει τα γεγονότα που προκαλούν την αισθηματική αντίδραση της μητέρας, συνειδητοποιεί τις σωματικές αντιδράσεις και «εντυπώσεις» του συναισθήματος.  Με αυτό τον τρόπο, το έμβρυο υιοθετεί «χημικά», από τη μήτρα ακόμα, τις γονεϊκές αντιλήψεις και η συμπεριφορά του προγραμματίζεται σύμφωνα με αυτές.  Ένα μωρό που περικυκλώνεται από φόβο, θυμό και αγωνία θα προσαρμοστεί σε αυτό τον κόσμο και θα μεταφέρει αυτά τα αισθήματα και στη δική του ζωή αργότερα  Φαινομενικά, μπορεί το μωρό να είναι ασφαλές μέσα στη μήτρα, αλλά να νοιώθει την απόρριψη και το φόβο.  Κατά συνέπεια, είναι πιθανόν να φτάνει στον κόσμο κουβαλώντας ένα υποσυνείδητο φορτίο αβεβαιότητας και άγχους σχετικά με την ταυτότητα και τις ρίζες του.

Από τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι η μήτρα είναι ένα περιβάλλον που διεγείρει τόσο τις αισθήσεις όσο και τα συναισθήματα του εμβρύου.  Η πρώτη κίνηση που συμβολίζει την ίδια τη ζωή είναι ο κτύπος της καρδιάς και πρωτοακούγεται γύρω στις 3 εβδομάδες μετά τη σύλληψη.  Η ρυθμική αυτή δραστηριότητα συνεχίζεται, ενώ βαλβίδες, αγγεία και άλλες ενώσεις και μέρη του σώματος αναπτύσσονται.  Μεταξύ της 6^ης και 10^ης εβδομάδας, παρατηρούμε κινήσεις κυκλικές και τεντώματος του κεφαλιού, των χεριών και των ποδιών.  Οι κινήσεις αναπνοής και σαγονιού έχουν αρχίσει και τα χέρια του εμβρύου είναι απασχολημένα με το υπόλοιπο σώμα του και τον ομφάλιο λώρο.

Όσον αφορά στην αφή, πειράματα έχουν δείξει ότι η ευαισθησία του δέρματος γενικεύεται στην περιοχή των γεννητικών οργάνων (στις 10 εβδομάδες), στις παλάμες (στις 11 εβδομάδες) και στις πατούσες (στις 12 εβδομάδες).  Αυτά τα  μέρη που ευαισθητοποιούνται πρώτα είναι αυτά που έχουν και τους περισσότερους και πολυποίκιλους αισθητήριους δέκτες στους ενήλικες.  Γύρω στις 17 εβδομάδες, όλη η περιοχή της κοιλιάς και των γλουτών είναι ευαίσθητη στην αφή, και τέλος, στις 32 εβδομάδες, σχεδόν όλο το σώμα είναι ευαίσθητο στο ελαφρύ άγγιγμα μιας τρίχας.

Οι οργανικές δομές για τη γεύση είναι διαθέσιμες γύρω στις 14 εβδομάδες και οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτή η αίσθηση αρχίζει να αφυπνίζεται εκείνη την περίοδο. Τεστ έχουν δείξει ότι το έμβρυο καταπίνει περισσότερο, όταν λαμβάνει γλυκές γεύσεις, και λιγότερο, όταν λαμβάνει πικρές.  Μέσα στο υγρό της μήτρας όπου πλέει, δέχεται μια ποικιλία από γεύσεις, όπως γαλακτικά οξέα, ούρα, αμινοξέα, κρεατινίνη, πρωτεΐνες, άλατα.  Πειράματα που έχουν γίνει μετά τη γέννηση, έχουν δείξει ότι τα έμβρυα κάνουν γευστικές διακρίσεις και έχουν καθορισμένες προτιμήσεις.

Μέχρι πρόσφατα, δεν είχε δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην οσμή, εφόσον οι ερευνητές πίστευαν ότι εξαρτάται από τον αέρα και την αναπνοή.  Πάραυτα, τελευταίες έρευνες έχουν ανοίξει το δρόμο για νέες ανακαλύψεις.  Η μύτη αναπτύσσεται μεταξύ των 11 και 15 εβδομάδων.  Πολλά χημικά στοιχεία πλησιάζουν τον πλακούντα και αναμειγνύονται με το αμνιακό υγρό, προσφέροντας έτσι στο μωρό γεύσεις και οσμές. Το αμνιακό υγρό που περιβάλλει το έμβρυο καλύπτει τις στοματικές, ρινικές και φαρυγγικές κοιλότητες, και με αυτό τον τρόπο το μωρό το αναπνέει και το καταπίνει. Επίσης, τα προϊόντα που καταναλώνει η μητέρα προσεγγίζουν το μωρό μέσω του πλακούντα και του αίματος που ρέει στα τριχοειδή αγγεία της ρινικής βλέννας. Μέσω των δύο αυτών οδών, είναι πιθανόν να προετοιμάζεται αυτό το σύστημα για να ψάξει διάφορες οσμές ή κατηγορίες οσμών.  Τα νεογνά έλκονται από τη μυρωδιά του γάλατος της μητέρας, αν και δεν έχουν έρθει ξανά σε επαφή με αυτό.  Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται από στοιχεία που έχουν πάρει στην προγεννητική τους ζωή.

Όσον αφορά στην ακοή, έρευνες έχουν επιβεβαιώσει πια (Chamberlain) ότι οι φωνές φτάνουν στη μήτρα και δεν απομονώνονται από τον πλακούντα.  Ο τόνος της φωνής, ο ρυθμός, όπως και η μουσική προσεγγίζουν το έμβρυο χωρίς σημαντικές αλλοιώσεις.  Η φωνή της μητέρας είναι ιδιαίτερα πιο δυνατή από κάθε άλλο εξωτερικό ήχο, γιατί μεταφέρεται στη μήτρα κατευθείαν, μέσω του δικού της σώματος.  Επίσης, ερευνητές στο Μπέλφαστ έχουν αποδείξει ότι η ενεργητική ακοή (δηλ. όταν το έμβρυο αντιδρά σε ήχους) ξεκινάει στις 16 εβδομάδες, που σημαίνει ότι ένα μεγάλο κανάλι επικοινωνίας είναι ανοικτό περίπου 24 εβδομάδες πριν τη γέννηση.

Σχετικά με την όραση, αν και ξέρουμε ότι εξελίσσεται σταθερά κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι δύσκολο να μελετήσουμε τους τρόπους και το ρυθμό αυτής της εξέλιξης.  Ωστόσο, τη στιγμή της γέννησης, η όραση είναι τέλεια κεντραρισμένη από τις 8 έως τις 12 ίντσες, δηλαδή όσο είναι η απόσταση του προσώπου της μητέρας από το μωρό στο θηλασμό.  Στη μήτρα, τα μάτια παραμένουν κλειστά μέχρι την 26^η εβδομάδα.  Εντούτοις, το έμβρυο είναι ευαίσθητο στο φως, εφόσον, όταν το ρίχνουμε πάνω στην κοιλιά της μητέρας, οι κτύποι της καρδιάς του αυξάνονται.  Επίσης, αν και δεν εξηγείται εύκολα, έμβρυα με μάτια κλειστά φαίνεται ότι χρησιμοποιούν ένα είδος «όρασης» για να εντοπίσουν τη θέση της βελόνας, όταν γίνεται αμνιοκέντηση.  Όταν η βελόνα εισέρχεται στη μήτρα, είτε μαζεύονται μακριά από αυτή, είτε της επιτίθενται με μπουνιά (Birnholz, Stephens, and Faria, 1978).  Παρόμοια, περίπου 20 εβδομάδων δίδυμα μέσα στη μήτρα εντοπίζουν το ένα το άλλο και αγγίζουν τα πρόσωπά τους ή κρατάνε τα χέρια τους μαζί.

Οι αισθήσεις του εμβρύου δεν είναι απομονωμένες μεταξύ τους, αλλά συνδέονται και δουλεύουν συγχρόνως.  Έρευνες με υπερήχους έχουν δείξει εμβρυακή στύση στις 16 πρώτες εβδομάδες, συχνά σε συνδυασμό με πιπίλισμα δάχτυλου, υποστηρίζοντας ότι η ευχάριστη αυτοδιέγερση είναι ενδεχομένως πιθανή.  Όπως αναφέραμε και παραπάνω, τα έμβρυα έχουν δείξει να αντιδρούν στην αμνιοκέντηση.  Γιατροί και μητέρες έχουν παρατηρήσει ότι μερικά μωρά μένουνε ακίνητα μετά την αμνιοκέντηση και ότι ο κανονικός ρυθμός της αναπνοής τους επανέρχεται μετά από αρκετές μέρες.  Τέλος, ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι τα έμβρυα ονειρεύονται από τις πρώτες 23 εβδομάδες, όταν παρατηρείται για πρώτη φορά γρήγορη κίνηση του ματιού κατά τη διάρκεια του ύπνου (Birnholz, 1981).  Έρευνες πρόωρων μωρών έχουν φανερώσει έντονη «ονειρική» δραστηριότητα που απασχολεί 100% της ώρας του ύπνου τους, όταν είναι 30 εβδομάδων.  Το ποσοστό σταδιακά μειώνεται σε 50%, όταν φτάσουν στην 32^η με 33^η εβδομάδα.  Κατά τη διάρκεια του ονείρου, συγχρονίζονται οι μύες του προσώπου και εκδηλώνουν ανάλογα ευχάριστες ή δυσάρεστες εκφράσεις.  Αυτή η δραστηριότητα του ονείρου είναι, επίσης, ενδογενής  -ούτε προκαλείται από κάτι, ούτε αντιδρά σε κάτι- και εκφράζει εσωτερικές νοητικές ή συναισθηματικές καταστάσεις. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα μωρά συμπεριφέρονται όπως οι ενήλικοι, όταν ονειρεύονται (Roffwarg, Muzio, and Dement, 1966).

Σύμφωνα με την παράδοση, η ψυχολογία τοποθετεί τις πρώτες μνήμες μας γύρω στα τρία (3) μας χρόνια, γιατί λίγοι είναι οι άνθρωποι που συνειδητά θυμούνται γεγονότα πριν από αυτή την ηλικία.  Ωστόσο, αυξανόμενη βιβλιογραφία  δείχνει ότι η μνήμη αρχίζει από τον πρώτο χρόνο ζωής και από την προγεννητική περίοδο, επίσης.  Μερικά παιδιά θυμούνται γεγονότα της γέννησής τους, αλλά η έκφραση αυτής της μνήμης δεν είναι δυνατή μέχρι να μιλήσουν. Πριν χρησιμοποιήσουν λόγια, μπορούν να εκφράζουν το μνημονικό τους μη-λεκτικά με το να ζωγραφίζουν, με το να μιμούνται σκηνές παίζοντας παντομίμα, με το να δείχνουν μέρη του σώματος, και με το να μιμούνται ήχους από συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν στον τοκετό.  Αυτά τα παιδιά μας εφιστούν την προσοχή στο ότι η πρώιμη μνήμη και μάθηση είναι πιθανές και πραγματικές.  Επιπλέον,  η παρατήρηση μέσω υπερήχου μας έχουν δείξει ότι δίδυμα αναπτύσσουν κινήσεις και συνήθειες στις 20 εβδομάδες οι οποίες παραμένουν και στα μεταγεννητικά τους χρόνια.  Σε μία περίπτωση, ο υπέρηχος είχε δείξει δύο δίδυμα να παίζουν κατά τη διάρκεια της κύησης, με τα μάγουλά τους κολλημένα από τις δύο πλευρές της διαχωριστικής μεμβράνης.  Όταν ήταν ενός έτους, το αγαπημένο τους παιχνίδι ήταν να κάθονται από τις δύο πλευρές της κουρτίνας, να ακουμπάνε τα μάγουλά τους και να παίζουν.  Επίσης, εφόσον η ακοή αναπτύσσεται από τις πρώτες 16 εβδομάδες, είναι πιθανόν τα έμβρυα να μαθαίνουν τη μητρική τους γλώσσα πριν τη γέννησή τους.  Όπως ειπώθηκε ήδη, η φωνή της μητέρας φτάνει στη μήτρα με ελάχιστη αλλοίωση.  Έχει διαπιστωθεί ότι γύρω στις 27 εβδομάδες, το κλάμα του μωρού περιέχει κάποια χαρακτηριστικά ομιλίας, ρυθμού και φωνητικά στοιχεία της μητέρας του. Οι αντιδράσεις των νεογέννητων στη γλώσσα βασίζονται στους ήχους που ακούνε στη μήτρα: δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον, όταν ακούνε έναν ενήλικα να μιλάει στη μητρική τους γλώσσα παρά σε κάποια άλλη.  Γλωσσολογικές έρευνες δείχνουν ότι τα μωρά μέχρι τον πρώτο χρόνο της ζωής τους αντιλαμβάνονται τους φθόγγους καλύτερα και από τους ενήλικες (Chamberlain).

Τέλος, τα μωρά μπορούν μάθουν τη συναισθηματική κατάσταση της μητέρας τους. Πειράματα στην Αυστραλία αποκάλυψαν ότι τα έμβρυα συμμετείχαν στη συναισθηματική αναστάτωση που είχαν οι μητέρες τους παρακολουθώντας ένα  βίαιο εικοσάλεπτο (20’) απόσπασμα μιας ταινίας.  Όταν τα μωρά έβλεπαν για λίγο το ίδιο απόσπασμα, τριών (3) μηνών πια, έδειχναν ότι το αναγνώριζαν από την προηγούμενη εμπειρία τους.  Έρευνες χιλίων μωρών που είχαν καταθλιπτικές μητέρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, έδειξαν ότι και αυτά υπέφεραν από κατάθλιψη στη γέννησή τους, και σε αναλογία του ποσοστού που υπέφεραν οι μητέρες τους (Chamberlain).

Εν κατακλείδι,  το σημαντικό μήνυμα που προκύπτει απ’ όλες αυτές τις έρευνες είναι ότι τα μωρά στη μήτρα είναι ενεργητικοί δέκτες, σε εγρήγορση σε ό,τι αφορά το εξωτερικό τους περιβάλλον.  Η μήτρα αποτελεί το πρώτο σχολείο μάθησης, όπου αναπτύσσονται οι αισθήσεις τους, και η ζωή μέσα της μόνο βαρετή και παθητική δεν είναι.  Με αυτό τον τρόπο, πρόωρα και νεογέννητα μωρά φτάνουν στον κόσμο, έχοντας ήδη λάβει και στείλει τα μηνύματά τους, πριν ακόμα μάθουν να σχετίζονται με την καθιερωμένη και επίσημη γλώσσα.  Είναι μια ανακάλυψη που μας καθιστά πιο υπεύθυνους και, αν μη τι άλλο, πιο συνειδητοποιημένους και σκεπτικούς για το τι συναισθήματα, αντιλήψεις και συμπεριφορές  μεταφέρουμε στο έμβρυο.

Β.  Σωματική Ψυχοθεραπεία

Από τις εφαρμογές των τεχνικών της Βιοσύνθεσης και άλλων σωματικών ψυχοθεραπειών στην εκπαίδευση και τη θεραπεία πελατών διαπιστώνει κανείς την ανάκληση πολλών προγεννητικών και περιγεννητικών εμπειριών, που μάλιστα επιβεβαιώνονται εκ των υστέρων από τους γονείς ή το συγγενικό περιβάλλον.  Βεβαίως, δεδομένου ότι υπάρχει μια γενική επιστημονική συμφωνία ότι η «μνήμη» των ενηλίκων υπόκειται στο «λάθος», τα συμπεράσματα αναφορικά με τη ζωή μέσα στη μήτρα, που βασίζονται στην ειλικρίνεια των εμβρυϊκών εμπειριών των πελατών, πρέπει να εξάγονται με προσοχή.

Στην έναρξή της, η ζωή μεταδίδεται μέσα από την περιοχή της κοιλιάς.   Αντίθετα με την οποιαδήποτε άλλη συναισθηματική σύνδεση, αυτή την πρωταρχική σύνδεση με τη μητέρα το έμβρυο δεν μπορεί να την αποκόψει.  Αυτό που βιώνει κανείς σαν συναισθηματική κατάσταση στην περιοχή της κοιλιάς ως ενήλικας, συνεχίζει ενδεχομένως να είναι αυτό που βίωνε στην μήτρα.  Η κατάσταση της φυσιολογίας στην περιοχή της κοιλιάς από όπου το έμβρυο προσλαμβάνει τον κόσμο  βιώνεται και σαν συναισθηματική κατάσταση.  Κάτι χαλαρό προξενεί θετικό βίωμα, κάτι αρνητικό, αρνητικό βίωμα.  Η ηρεμία, η ασφάλεια, η βασική εμπιστοσύνη έχουν να κάνουν με αυτήν την περιοχή, γιατί εκεί συμβαίνει η πρώτη οργάνωση της ζωής.  Επειδή η ζωή στη μήτρα είναι ρευστή, δεν υπάρχουν όρια. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα της μητέρας μετατρέπονται σε τοξίνες που μεταφέρονται από τον ομφάλιο λώρο στο έμβρυο. Ο μόνος τρόπος να αποφύγει το έμβρυο την εισροή πληροφοριών είναι η σύσπαση. Ο έλεγχος κρατά τα πράγματα εκεί που είναι – αποθηκευμένα.  Πολλοί άνθρωποι, ψυχοδυναμικά, είναι κολλημένοι σ΄ αυτήν την κατάσταση, βιώνοντας μια αδυναμία να αντιμετωπίζουν οδυνηρές εμπειρίες, γιατί τις μεταχειρίζονται με τον ίδιο τρόπο με την αρχική, σα σχέση ζωής και θανάτου, χωρίς όρια.  Από τη στιγμή που παύει η ρευστότητα, δημιουργείται το θέμα της εξόδου.  Η ζωή οργανώνεται πλέον από το κεφάλι, γιατί το κεφάλι κάνει την έξοδο.

Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη Βιοσύνθεση, και από την πράξη, αποδεικνύεται ότι φέρνουν τους ενήλικες σε επαφή με αυτές τις πρώιμες εμπειρίες, είναι απλές σωματικές ασκήσεις αναπνοής ή ήπιας ρυθμικής πίεσης.  Δεν γίνεται κανενός είδους χρήση ουσιών, ύπνωση, ούτε καν εφαρμόζεται η ολοτροπική αναπνοή.

Με την εφαρμογή των ασκήσεων αυτών, οι περισσότεροι πελάτες αναφέρουν ότι έχουν μια πρωτογενή εμπειρία κάποιου είδους. Άλλοι αισθάνονται πολύ βαθιά συναισθήματα τα οποία δεν θα μπορούσαν καθαρά να προσδιορίσουν τη φύση τους αλλιώς, παρά ως «πρωτογενή» με βεβαιότητα.  Άλλοι διαπιστώνουν ότι σε ακόλουθες συνεδρίες αποκάλυψαν περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τη ζωή τους στα αρχικά αυτά στάδια.  Τέλος, άλλοι διασταύρωσαν στοιχεία της πρωτογενούς αυτής εμπειρίας με την επιβεβαίωσή τους από τους γονείς ή τους συγγενείς τους.

Οι μαρτυρίες που μας δίνονται μας ενημερώνουν ότι το έμβρυο μέσα στη μήτρα δέχεται καταιγισμό πληροφοριών διαμέσου του ομφάλιου λώρου.  Η θετική πλευρά αποδίδει εμπειρίες μιας ζωής ευτυχισμένης, την αίσθηση της ένωσης με το απέραντο σε μια απόλυτη ευδαιμονία, τα ωκεάνιο αίσθημα του Freud.  Αντίθετα, η αρνητική πλευρά περιγράφει την εμπειρία του μικρού που πνίγεται μέσα στην τεράστια θάλασσα, την αίσθηση του χαμένου στο διάστημα, ή ακόμη το αίσθημα δηλητηρίασης ή κάποιας ύπουλης δράσης.  Οι πληροφορίες αυτές δεν έχουν γνωστικό χαρακτήρα, αλλά μεταφέρονται και με τις πέντε αισθήσεις.  Τις αναγνωρίζουν ως συναισθήματα φόβου, χαράς, λύπης, θυμού που συνοδεύονται από οπτικά ερεθίσματα, βλέποντας δεσμίδες, οθόνες χρωμάτων, αλλά και εικόνες των τοιχίων της μήτρας ή έντονο φως.  Άλλοι έχουν έντονη αίσθηση γεύσης, με αίσθημα καύσου, πικρού ή γλυκού ή άλλη γεύση φαγητού.  Σε κάποιους είναι κυρίαρχη η αίσθηση της όσφρησης.  Μυρίζουν συνήθως αίμα ή άλλα υγρά ή ακόμη και συστατικά αερίων που εντοπίζονται σε διάφορα φάρμακα που χορηγούνται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή και οσμές φαγητών.  Επιπλέον, άλλοι ακούν φωνές ή φασαρία ή ακόμη και πολύ καθαρές λέξεις, μουσική και νανουρίσματα. Τέλος, άλλοι έχουν πολύ συγκεκριμένη την αίσθηση της αφής. Μπορούν να αισθανθούν ότι αγγίζουν τα μαλακά τοιχώματα της μήτρας με τα χέρια, τα πόδια ή το κεφάλι. Πολλοί, επίσης, νοιώθουν το λίκνισμα του σώματος μέσα στον αμνιακό σάκο. Κάποιοι ανακαλούν εμπειρία που σχετίζεται με βίαιες αντιδράσεις προς τη μητέρα (π.χ. κάποιο χτύπημα από τρίτο πρόσωπο), με ατύχημα (πέσιμο, σπάσιμο) ή έχουν εμπειρίες πίεσης ή και ασφυξίας εξαιτίας της σεξουαλικής συνεύρεσης. Για πολλούς η διείσδυση του ανδρικού μορίου είναι απλά ενοχλητική ή δυσάρεστη, για κάποιους άλλους απειλητική και μάλλον συνδέεται και με την αντίστοιχη διάθεση της μητέρας στις συγκεκριμένες συνθήκες.

Εκτός όμως από τις αναμνήσεις και εμπειρίες των εννέα μηνών της κύησης, σημαντικός όγκος πληροφοριών συλλέγεται από τις λεγόμενες περιγεννητικές εμπειρίες, που αφορούν 1) το στάδιο από την έναρξη διαδικασίας της γέννας – αρχή των συσπάσεων της μήτρας- από την αρχή των κινήσεων έως την αρχή ανοίγματος του τραχήλου, 2) το στάδιο από το άνοιγμα του τραχήλου μέχρι την τελευταία εξώθηση και τέλος, 3)  το στάδιο από την έξοδο, το κόψιμο του ομφάλιου λώρου έως την επαφή με το στήθος και οποιοδήποτε άλλο γεγονός επισυμβαίνει τις πρώτες αυτές ώρες της ζωής εκτός μήτρας.  Όλη αυτή τη χρονική περίοδο τη δουλεύουμε με ασκήσεις που ενεργοποιούν το διάφραγμα, το κεφάλι, τα πόδια, τα χέρια και το λαιμό.

Στην έναρξη των συσπάσεων οι πελάτες πολύ συχνά αναφέρονται σε αίσθημα εγκλωβισμού, ασφυξίας, ρουφήχτρας που καταπίνει τα πάντα.  Άλλοι συνδέονται με καταθλιπτικές καταστάσεις, αίσθημα πάγου ή του θαμμένου κάτω από τα χιόνια ή τη γη όπου τίποτε δε γίνεται ή δεν κινείται.  Σε αντιδιαστολή, άλλοι μεταφέρουν την αίσθηση γερού και υγιούς κρατήματος στα διαστήματα μεταξύ των συσπάσεων.

Από τη στιγμή του ανοίγματος του τραχήλου μέχρι την τελευταία εξώθηση γίνεται λόγος για όνειρα ή αίσθηση φωτιάς, σεισμών, τιτανομαχίας, τελετουργικών θυσίας, αλμάτων από μεγάλο ύψος, σεξουαλικής διέγερσης, διονυσιακής εμπειρίας, μάχης ανάμεσα στο θύτη και στο θύμα.  Από την άλλη πλευρά, άλλοι νιώθουν έντονο το αίσθημα της ζέστης, της έξαψης, εγρήγορσης και απελευθέρωσης, καθώς και πάθος για ζωή.  Έντονο, επίσης, είναι το αίσθημα του θανάτου που προκαλείται από τεχνητούς πόνους που πολύ συχνά εφαρμόζονται στις γέννες, γεγονός που δικαιολογείται, αφού η ωκυτοκίνη που χορηγείται, προκαλεί έντονο αίσθημα ασφυξίας στο έμβρυο.

Στο τελευταίο στάδιο, πολλές φορές, κυριαρχεί ένα αίσθημα μέθης ή λήθαργου ή παραλυσίας που πιστοποιεί σε μεγάλο ποσοστό τη λήψη νάρκωσης κατά τη διαδικασία.  Σε άλλους παρατηρείται μια απώλεια της εμπειρίας οργάνωσης από το κεφάλι, που αφορά σε μωρά που γεννήθηκαν με καισαρική.  Με την τελευταία εξώθηση και την έξοδο εντοπίζονται εμπειρίες φωτός, ουράνιου τόξου, θετικής παρουσίας, θεϊκής φύσης, αίσθημα νίκης του καλού πάνω στο κακό, εκστατικής μακαριότητας, συμπαντικής διάστασης.  Μπορεί ο θεραπευόμενος να κλαίει σα μωρό ή το πρόσωπό του να γίνει κόκκινο με ζάρες ή μπλε.  Εφόσον κάποιος βγει, αρχίζει το ζήτημα της υποδοχής στον κόσμο, ώστε να νιώσει τον κόσμο θετικά διακείμενο.

Πριν τη γέννα, μέσα στο αμνιακό υγρό, συνδεόμενο με τον ομφάλιο λώρο που αποτελεί τον πρωταρχικό σύνδεσμο, το έμβρυο έχει επαφή με το περιβάλλον του, με τα τοιχώματα της μήτρας.  Μετά τη γέννα, το μωρό ακουμπά τα πόδια στην κοιλιά της μητέρας.  Εκεί δημιουργείται ένας δεύτερος σύνδεσμος από το στόμα στο στήθος, όπου το μωρό ψάχνει με τα χείλη το στήθος της μητέρας, και ταυτόχρονα με τα πόδια να δει πού θα στηριχτεί.  Πριν τη γέννα, η μητέρα υπήρχε ως αποκλειστική τροφός και το σώμα της βρισκόταν ανάμεσα στο έμβρυο και το έδαφος.  Όταν το παιδί πατήσει, η γη –πλέον– γίνεται πηγή τροφής.  Το πιπίλισμα γίνεται εισπνοή – αναπνοή και μετατρέπεται στο αίσθημα του «είμαι χορτάτος».  Είναι, ως εκ τούτου,  ιδιαίτερα σημαντικό για τους ανθρώπους που κάνουν συνδέσεις με τον ομφάλιο λώρο-εξαρτητικές, όπου ο άλλος είναι αποκλειστική πηγή τροφοδοσίας- να δουλεύουν ειδικά με τα πόδια, γιατί αυτά είναι τα μέσα απόκτησης πηγής τροφής και ενέργειας από τη γη.  Τα πόδια, τα χέρια, τα μάτια και η φωνή αποτελούν κανάλια επικοινωνίας και σχέσης με τέτοια σύνδεση, ώστε κανείς να μπορεί να αποφασίσει εάν θα επικοινωνήσει ή θα αποτραβηχτεί, γεγονός παρόλα αυτά καθόλου αυτονόητο, αν μάλιστα αναλογισθούμε ότι η πρωταρχική σύνδεση με το λώρο δεν αφήνει τέτοια επιλογή επικοινωνίας.

Εύκολα, λοιπόν, διαπιστώνει κανείς, από τις αντιδράσεις των θεραπευμένων, ότι η ενδομήτρια ζωή εξηγεί πολλά θέματα που προκύπτουν στην παιδική και ενήλικη ζωή.  Πολλές παιδικές φοβίες μπορεί να αποτυπώνουν ίχνη των επιπτώσεων της σύνδεσης με τον ομφάλιο λώρο και το τραύμα της γέννησης, συμπεριλαμβανομένων του φόβου για το σκοτάδι, της εισόδου σε ασανσέρ ή σε τούνελ.  Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος ψυχοσωματικών ασθενειών, πονοκέφαλοι, άσθμα και άλλα μπορούν απευθείας να συνδεθούν με αυτήν την περίοδο της ζωής, όπως και η αυτοκτονία, η εγκληματικότητα, η ψύχωση και η νευρική ανορεξία. Εξάλλου, πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι κι η ίδια η διαδικασία της πολιτιστικής ανάπτυξης του ανθρώπου έχει την καταγωγή της και στα τραύματα της προγεννητικής και περιγεννητικής περιόδου.

Γ.  Συμπεράσματα

Από τις δύο προηγούμενες ενότητες, μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:

1. Το έμβρυο έχει συνείδηση εαυτού.  Η ανατροπή της παλαιάς αντίληψης του νεογέννητου είχε θεωρητικά και πειραματικά υποστηριχτεί από τη θεωρία της διυποκειμενικότητας του Daniel Stern.  Ερευνητικές εργασίες τέτοιου είδους έχουν γίνει και από το Πανεπιστήμιο Κρήτης σε νεογνά λίγων ωρών.  Τα δικά μας συμπεράσματα ανάγουν αυτά τα ευρήματα σε πρότερο χρόνο-στη ζωή μέσα στη μήτρα.
2. Το έμβρυο δέχεται καταιγισμό πληροφοριών στις οποίες αντιδρά με νοημοσύνη, συναισθηματικά και κινητικά.  Είναι δηλαδή, ένας νοήμων οργανισμός που έχει αισθήσεις και αντιδράσεις από και προς το περιβάλλον.
3. Η ενδομήτρια ζωή σχετίζεται με συγκεκριμένες ψυχοπαθολογίες εξαρτητικών σχέσεων και σχιζοειδών καταστάσεων.  Αυτό προκύπτει από την αδυναμία του εμβρύου να αποκοπεί από δυσάρεστα ερεθίσματα, και από τη μοναδική του δυνατότητα διαφυγής από αυτά μέσω της σύσπασης και της αισθητηριακής αποκοπής.
4. Στο έμβρυο λειτουργεί η μνήμη.

Δ.  Βιοσύνθεση

Η Βιοσύνθεση -μια μορφή σωματικής ψυχοθεραπείας- διαθέτει σαφείς τεχνικές διαχείρισης του προγεννητικού υλικού, όταν αυτό εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας. Η διαφορά της από άλλα συστήματα είναι ότι προσπαθεί να επιδράσει στο σώμα, όχι για να ελέγξει τα συναισθήματα που προκαλούνται αλλά για να τα διαχειριστεί. Ο στόχος της σωματικής δουλειάς είναι πρώτα η κάθαρση, δηλαδή η αναβίωση αυτής της περιόδου και στη συνέχεια το βίωμα της διορθωτικής εμπειρίας.  Η διορθωτική εμπειρία επιτυγχάνεται α) μέσω της έκφρασης των παρορμήσεων που δεν ήταν δυνατές σε εκείνο το στάδιο, συναισθήματα δηλαδή και κινήσεις που θα ήθελε το έμβρυο να εκφράσει τότε και δεν μπορούσε, και β) μέσω της δημιουργίας θετικών συνθηκών στο τώρα που αντικαθιστούν τις παλαιότερες τραυματικές, π.χ. θετική αίσθηση της μήτρας, δεκτικό περιβάλλον, κλπ.

Ολοκληρώνοντας αυτή τη σύντομη παρουσίαση, θα θέλαμε να τονίσουμε την ανάγκη πληροφόρησης μαιευτήρων-μαιών και μελλοντικών γονιών για τη σημασία των προ και περί γεννητικών εμπειριών στη ζωή του εμβρύου, προκειμένου όλοι μαζί να συμβάλλουμε στη γέννηση υγιέστερων ανθρώπων.

Ελληνικό Κέντρο Βιοσύνθεσης

Λίλη Αναγνωστοπούλου, Ph. D, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια

Βιργινία Μακρή, Μ.Sc., Ψυχολόγος, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού

Έλενα Αρκούδη, Β.Sc., Σύμβουλος Οικογενειακού Προγραμματισμού

Ιρίνα Τζήμου, Β.Sc., Ψυχοθεραπεύτρια

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αναγνωστοπούλου, Λ., (2003). Σημειώσεις Εκπαιδευτικής Ομάδας Βιοσύνθεσης, Ελληνικό Κέντρο Βιοσύνθεσης.

Birnholz, J., Stephens, J. C. and Faria, M. (1978). Fetal Movement Patterns: A Possible Means of Defining Neurologic Developmental Milestones in Utero. American J. Roentology 130: 537-540.

Birnholz, Jason C. (1981). The Development of Human Fetal Eye Movement Patterns. Science 213: 679-681. Busnel, Marie-Claire, Granier-Deberre, C. and Lecanuet, J. P. (1992). Fetal Audition. Annals of the New York Academy of Sciences 662:118-134.

Boadella, D. (1987). Lifestreams. Routledge & Kegan Paul.

Candace, P. (1997). Molecules of Emotion. Pocket Books.

Chamberlain, D. B. Communication Before Language. http://www.birthpsychology.com/lifebefore/comm.html. Πρόσβαση: Δεκέμβριος 2003.

Chamberlain, D. B. Prenatal Memory and Learning. http://www.birthpsychology.com/lifebefore/earlymem.html. Πρόσβαση: Δεκέμβριος 2003.

Chamberlain, D. B. The Fetal Senses. http://www.birthpsychology.com/lifebefore/fetalsense.html. Πρόσβαση: Δεκέμβριος 2003.

Chamberlain, D. B. What is Early Parenting. http://www.birthpsychology.com/lifebefore/early.html. Πρόσβαση: Δεκέμβριος 2003.

Grof, S. (2000). Η Ψυχολογία του Μέλλοντος. Εκδόσεις Αρχέτυπο.

Janus, L., (1997). The Enduring Effects of Prenatal Experience. New Jersey: Jason Aronson, Inc.

Κουγιουμουτζάκης, Γ. (1992). Πρόοδος στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία των Πρώτων Χρόνων. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Lipton, B. H., (1996). Early and Very Early Parenting. Maternal Emotions and Human Development. http://www.birthpsychology.com/lifebefore/early8.html. Πρόσβαση το Δεκέμβριο 2003.

Roffwarg, Howard A., Muzio, Joseph N. and Dement, William C. (1966). Ontogenetic Development of the Human Sleep-Dream Cycle. Science 152: 604-619.

Stern, D., N. (1985). The interpersonal world of the infant. New York: Basic Books.